Hà Nội, 27/9/2021 – Sau hơn 2 năm chuẩn bị và hơn 3 năm có hiệu lực thực thi, nhiều cơ quan nhà nước đã phổ biến và thực hiện một số yêu cầu của Luật Tiếp cận thông tin (TCTT) nhưng chưa đáp ứng đúng tinh thần của Luật này. Chỉ một số ít cơ quan nhà nước thực hiện tốt một vài trong số 9 nội dung công việc mà mỗi cơ quan nhà nước cần làm theo yêu cầu của Luật TCTT.
Đây là một trong những kết quả thống kê từ nghiên cứu “Đánh giá việc thực thi Luật TCTT” (lần thứ ba), dựa trên khảo sát với hơn 324 cơ quan nhà nước trên toàn quốc và nghiên cứu sâu hơn ở hai tỉnh gồm Quảng Bình và Sơn La.
Nghiên cứu được chia sẻ trong Tọa đàm trực tuyến “Chia sẻ kinh nghiệm thực thi Luật Tiếp cận thông tin” do Trung tâm Thúc đẩy giáo dục và nâng cao năng lực phụ nữ (CEPEW), phối hợp cùng Liên minh Đất rừng (FORLAND), Liên minh Khoáng sản (LMKS), Liên minh Nước sạch (LMNS) và Viện Nghiên cứu chính sách & phát triển truyền thông (IPS) tổ chức.
Buổi tọa đàm nhằm cung cấp thông tin về tình hình thực thi TCTT và thảo luận những thuận lợi, khó khăn và giải pháp để thực thi tốt Luật này.
VIỆC THỰC THI LUẬT TCTT TRONG CÁC CƠ QUAN NHÀ NƯỚC ĐÃ CÓ CHUYỂN BIẾN TÍCH CỰC NHƯNG TỈ LỆ CÒN THẤP
Luật Tiếp cận thông tin được Quốc hội thông qua vào ngày 6/4/2016. Đây là một luật quan trọng trong hệ thống pháp luật của Việt Nam, mang tính quy trình và thủ tục để các cơ quan nhà nước thực hiện công khai thông tin và cung cấp thông tin theo yêu cầu của công dân.
Nghiên cứu “Đánh giá việc thực thi Luật TCTT” được thực hiện hàng năm kể từ năm 2018. Đánh giá lần thứ ba (năm 2021) cho thấy một số thay đổi tích cực từ phía các cơ quan nhà nước trong việc triển khai luật này trên ba khía cạnh: 1) Công khai quy chế, đầu mối cung cấp thông tin và thiết lập chuyên mục TCTT, danh sách thông tin phải công khai; 2) Cung cấp thông tin theo yêu cầu của công dân; và 3) Xây dựng báo cáo triển khai thực thi Luật Tiếp cận thông tin.
Công khai quy chế, đầu mối cung cấp thông tin và thiết lập chuyên mục TCTT – Tỷ lệ cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương thực hiện các hạng mục này cao hơn ít nhiều so với lần đánh giá thứ hai năm 2019. Tuy nhiên, trong số 324 cổng/trang thông tin điện tử của các cơ quan nhà nước được rà soát, nhóm nghiên cứu chưa tìm thấy đầu mối cung cấp thông tin và chuyên mục tiếp cận thông tin của 82,4% cơ quan, chưa tìm thấy danh mục thông tin phải công khai của 91,3% cơ quan; và đặc biệt, chưa tìm thấy danh mục thông tin cung cấp có điều kiện của 100% cơ quan.
Cung cấp thông tin theo yêu cầu của công dân – Trong số 315 cơ quan nhà nước được gửi thư yêu cầu cung cấp thông tin, chỉ 27,9% cơ quan cung cấp thông tin; 5,7% số cơ quan từ chối cung cấp thông tin; 7,9% số cơ quan thể hiện chưa nắm được quyền yêu cầu cung cấp thông tin của công dân khi tương tác với các thành viên của Nhóm nghiên cứu.
Xây dựng báo cáo triển khai thực thi Luật Tiếp cận thông tin – Nhiều cơ quan nhà nước cấp trung ương, cấp tỉnh và cấp huyện đã xây dựng báo cáo tình hình thực thi Luật TCTT của cơ quan mình theo yêu cầu thể hiện trong các công văn do Bộ Tư pháp ban hành. Các báo cáo này đã đề cập đến việc thực hiện một số trong 9 nội dung công việc mà mỗi cơ quan cần làm theo yêu cầu của Luật TCTT.
CÁC MÔ HÌNH TỐT
Trong số ít những cơ quan nhà nước đã thiết lập chuyên mục TCTT và danh mục thông tin phải công khai, một số điển hình tích cực được kể đến là Cổng thông tin điện tử Chính phủ và Cổng thông tin điện tử của Văn phòng Chính phủ, chuyên mục của Bộ Tư pháp, UBND tỉnh Bến Tre, UBND tỉnh Bắc Ninh, và UBND xã Xuân Trạch (huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình).
Danh mục thông tin phải công khai trên Cổng thông tin điện tử UBND tỉnh Bắc Ninh còn được thể hiện dưới các hình thức văn bản phù hợp với cả người cao tuổi và người khuyết tật.
“Danh mục trên Cổng thông tin điện tử tỉnh được thực hiện theo Điều 17, Điều 19 của Luật TCTT, được thiết kế theo dạng bảng thể hiện các nội dung, mỗi nội dung được gắn với đường link tới thông tin, cơ sở dữ liệu tương ứng trên Cổng TTĐT. Cổng TTĐT tỉnh cũng đã thực hiện các biện pháp để tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết tật thực hiện quyền tiếp cận thông tin như sản xuất và đăng tải video lên Cổng”. Ông Nguyễn Đăng Hòa – Phó trưởng Ban Biên tập Cổng TTĐT tỉnh, Giám đốc Cổng TTĐT tỉnh Bắc Ninh cho biết.
KHUYẾN NGHỊ CÁC CƠ QUAN NHÀ NƯỚC NHANH CHÓNG THIẾT LẬP VÀ DUY TRÌ DANH MỤC THÔNG TIN PHẢI CÔNG KHAI VÀ CUNG CẤP CÓ ĐIỀU KIỆN
Trong số các khuyến nghị tới các cơ quan nhà nước ở lần đánh giá thứ ba về việc thực thi Luật TCTT, Nhóm nghiên cứu đặc biệt nhấn mạnh việc các cơ quan nhà nước nhanh chóng triển khai thiết lập và duy trì chuyên mục TCTT, danh mục thông tin phải công khai và thông tin cung cấp có điều kiện để thực hiện công khai thông tin một cách đầy đủ, kịp thời và chính xác. Đồng thời, nhanh chóng phân công đầu mối cung cấp thông tin và công khai quy chế cung cấp thông tin theo tin thần của Luật TCTT.
Việc này sẽ giúp người dân và doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận với thông tin mà không mất quá nhiều thời gian, quy trình tìm kiếm hay thực hiện yêu cầu thông tin; từ đó, tăng hiệu quả quản trị của cơ quan nhà nước cũng như thúc đẩy niềm tin của nhân dân.
Bà Nguyễn Kim Thoa – Nguyên Vụ trưởng – Vụ Pháp luật hình sự và hành chính thuộc Bộ Tư pháp chia sẻ “cần lập, duy trì và cập nhật danh mục thông tin phải được công khai và thông tin cung cấp có điều kiện cho công dân để giảm nhẹ gánh nặng cho các cơ quan nhà nước khi phải giải quyết các yêu cầu cung cấp thông tin của công dân và các nhà báo”.
VAI TRÒ CỦA BÁO CHÍ VÀ TỔ CHỨC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ THỰC THI LUẬT TIẾP CẬN THÔNG TIN
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các cơ quan nhà nước đóng vai trò quan trọng trong thực hiện các thủ tục và quy trình về công khai thông tin và cung cấp thông tin theo yêu cầu của công dân. Tuy nhiên, để đẩy nhanh hơn hiệu quả thực thi luật về quyền tiếp cận thông tin, không thể thiếu vai trò của giới báo chí và các tổ chức xã hội.
Bà Ngô Thị Thu Hà – Giám đốc Trung tâm Thúc đẩy giáo dục và nâng cao năng lực phụ nữ (CEPEW) cho rằng vai trò của giới báo chí và các tổ chức xã hội là rất quan trọng, đặc biệt là trong việc thực hiện yêu cầu cung cấp thông tin, theo dõi và hỗ trợ thực hành của các cơ quan nhà nước trong thực hiện công khai thông tin.
***
THÔNG TIN DÀNH CHO CÔNG TÁC BIÊN TẬP
Tải về Tóm tắt Báo cáo “Đánh giá việc thực thi Luật Tiếp cận thông tin” (Lần thứ ba) tại đây.
Thông tin chi tiết, vui lòng liên hệ:
Trung tâm Thúc đẩy giáo dục và nâng cao năng lực phụ nữ (CEPEW):
Võ Trúc Linh (Ms) – Cán bộ Truyền thông
Email: linh.vo@cepew.org.vn
Điện thoại: (+84) 974 503 686
Địa chỉ: Tầng 2, Toà nhà Đăng Khoa Phạm – Số 1, ngõ 7 Nguyên Hồng, phường Thành Công, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.